Konstytucja 3 Maja pędzla Jana Matejki

Jan Matejko to bez wątpienia najważniejszy polski artysta malarz, który dzięki swojemu talentowi uwiecznił na olbrzymich płótnach najważniejsze sceny z historii państwa, nadał powszechnie rozpoznawalne rysy najważniejszym postaciom polskiego życia publicznego. Jego wizja dnia, w którym uchwalona została Konstytucja 3 Maja, powstała w 1891 roku. Częściowo gotowe płótno zostało zaprezentowane w Krakowie już w odpowiednim terminie, by uświetnić wspominanie okrągłej rocznicy tego wydarzenia.

Kompozycja obrazu

Tematem płótna jest triumfalny pochód postaci, które rzeczywiście były zaangażowane w uchwalenie pierwszej polskiej ustawy zasadniczej. Jak każdy obraz Matejki, także i ten niesie w sobie jednak wiele odautorskich dopowiedzeń, symboliki która trafnie komentuje prezentowany moment dziejowy. Centralną postacią obrazu jest Stanisław Małachowski, niesiony na ramionach przez posłów, trzymający w uniesionej prawej ręce chwalebny dokument. Wśród wiwatujących znajdują się również takie znane postacie, jak Julian Ursyn Niemcewicz czy Tadeusz Kościuszko, który w niedługim czasie będzie aktywnie walczył w obronie Konstytucji z jej przeciwnikami, wspomaganymi przez państwo rosyjskie. Pochód wiedzie widocznie z warszawskiego Zamku Królewskiego i zmierza ku kolegiacie świętego Jana, gdzie ma się odbyć uroczyste zaprzysiężenie tekstu uchwały przez króla. Stanisław August jest widoczny w lewej części obrazu, jak ubrany w płaszcz koronacyjny, wchodzi do świątyni. Za nim podążają Hugo Kołłątaj i książę Adam Kazimierz Czartoryski. Całej scenie przyglądają się osoby z epoki, również uwikłane w ówczesne wydarzenia polityczne. W niepokojących gestach sprzeciwu odmalowani są przyszli targowiczanie: Franciszek Ksawery Branicki obserwuje pochód z rękami groźnie wspartymi na biodrach, a Jan Suchorzewski dla wyrażenia sprzeciwu próbuje zabić swojego synka. Z innych znanych postaci, obecnych na tym płótnie, wymienić można siedzącego na koniu księcia Józefa Poniatowskiego, królewskiego bratanka i ważną postać polskiej wojskowości tego okresu.

Obraz znajduje się obecnie w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie. Płótno zachwyca przede wszystkim swoimi rozmiarami, ponieważ jest na niemal cztery i pół metra szerokie, a na ponad dwa i pół metra wysokie. To dzieło artysty, podobnie jak i inne, robi jednak imponujące wrażenie głównie jako ogromna kompozycja, dbająca o szczegóły. Żaden detal umieszczony przez artystę nie jest przypadkowy, ale uwypukla komentarz, jaki tworzy się dzięki dystansowi czasowemu i świadomości, czym było dane wydarzenie dla dalszej historii kraju.