Święto majowe w malarstwie

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja było niezwykle ważnym faktem politycznym. Dawało nadzieję na odrodzenie Rzeczpospolitej. Chociaż losy Polski potoczyły się potem dość dramatycznie, Konstytucja była tak ważna, że odnoszono się do niej jako przykładu nowatorskiej myśli politycznej. Zwłaszcza było to istotne w mrocznych czasach zniewolenia. Konstytucja 3 Maja była opiewana w poezji, szeroko pojętej literaturze, muzyce i oczywiście malarstwie. Powstało kilka interesujących obrazów, które to wydarzenie utrwalały i interpretowały. Oczywiście najbardziej znany i znaczący obraz namalował nasz malarz narodowy, który utrwalał na płótnie najważniejsze fakty z historii Polski – Jan Matejko. Chodzi oczywiście o dzieło „Konstytucja 3 Maja”, który został pokazany publiczności dokładnie w setną rocznicę uchwalenia Konstytucji. Obraz przedstawia moment, kiedy tłum złożony z posłów, senatorów, wiwatujących warszawiaków zmierza do kościoła, by zaprzysiąc tekst Konstytucji. Centralną postacią jest tu marszałek sejmu Stanisław Małachowski, triumfalnie niesiony na ramionach tłumu. Niedaleko widać w purpurowym koronacyjnym płaszczu ostatniego króla Stanisława Poniatowskiego. Jest też Jan Dekert, przedstawiciel mieszczaństwa, czyli tej grupy społecznej, która wreszcie została zauważona i zyskała swoje prawa. Można też zobaczyć więcej historycznych postaci. Ponieważ obraz Matejki ma charakter symboliczny, nie wszystkie te osoby były podczas tego wydarzenia w czasie rzeczywistym. Matejce nie chodziło jednak o odtworzenie prawdy historycznej, ale o przekazanie nastroju, wagi tego, co się zdarzyło, objęcie w krótkiej scenie malarskiej wielu różnych wydarzeń. Stąd też scena z mężczyzną, który trzyma w jednej dłoni nóż, a drugą przytrzymuje małego chłopca. Jest to również nawiązanie do jednego z posłów, który przeciwstawiał się reformom i mówił, że woli zabić swojego syna niż doczekać nowych czasów z konstytucją. Obraz Matejki robi do tej pory ogromne wrażenie. Tej samej tematyki dotyczy dzieło Kazimierza Wojniakowskie, malarza okresu klasycyzmu, który specjalizował się w malarstwie portretowym i historycznym. Jednym z bardziej znanych obrazów o tematyce historycznej jest „Uchwalenie Konstytucji 3 Maja 1791”, który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Obraz Wojniakowskiego ma zupełnie inny charakter niż dzieło Matejki. Przede wszystkim jest bardziej statyczny, brak mu tego wewnętrznego ognia, emocji. Posłowie, zgromadzona publiczność, znajdują się w sali sejmowej, podczas uchwalania Konstytucji. O wadze wydarzenia świadczą jedynie zgromadzone tłumy i pewne podniecenie widoczne na ich twarzach. Nie można jednak doszukać się jakiejś dominującej osoby. Wszystko jest bardzo uporządkowane, uładzone. Obraz jest poprawny, ale nie zawiera tego ładunku emocji, którego oczekujemy od takich dzieł. Kolejny obraz, a raczej grafika jest autorstwa Piotra Norblina. Ten malarz, sprowadzony do Polski przez Czartoryskich, jest uważany za twórcę przede wszystkim grafik rodzajowych i historycznych. Szczyt jego twórczości zaczyna się od naszkicowania właśnie grafiki poświęconej przyjęciu Konstytucji. Śmiała, mocna kreska autora podkreśla ważność chwili. Mimo, że grafika jest czarno-biała świetnie wpisuje się w emocje, które towarzyszyły posłom podczas uchwalania tak ważnego dla kraju dokumentu.